Rys historyczny

Kościoła pw. św. Wojciecha
i Archidiecezjalnego Domu Rekolekcyjnego

Kościoła pw. św. Wojciecha
i Archidiecezjalnego Domu Rekolekcyjnego

Powstanie kościoła św. Wojciecha, a wraz z nim zespołu szpitalnego św. Łazarza, związane jest z zakładaniem XVI wieku w Polsce stowarzyszeń dobroczynnych. Do pierwszych zalicza się Bractwo Miłosierdzia i Bractwo św. Łazarza, które powstały w Krakowie w latach 1589-1597 z inicjatywy Księdza Piotra Skargi. Z jego tez inspiracji powstały dwa bractwa dobroczynne w Lublinie. Fundatorem pierwszego z nich był Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda lubelski, z siedzibą w kościele Jezuitów. Drugie bractwo, wzorowane na założonym w Krakowie Bractwie św. Łazarza, zostało założone przez Stanisława Garwaskiego, starostę gostyńskiego.
Początki kompleksu św. Wojciecha i zespołu szpitalnego św. Łazarza w Lublinie prowadzą do lat 1599-1603, kiedy to wybudowano drewniany kościół i zespół klasztorny, o czym wspomina notatka archiwalna: „Capella Santici Adalberti circa Hospitale Santici Lazati ante portam Castri iacet”. Pozostająca poza murami miasta drewniana budowla uległa prawdopodobnie pożarowi podczas Rokoszu Zebrzydowskiego. Wówczas połączono obydwa istniejące w Lublinie bractwa w jedno i na miejscu drewnianego kompleksu wybudowano w latach 1615-1650 murowany kościół i szpital. Tworzą one zamknięty czworobok budynków. Jest to jednonawowa i zakończona półkolistą absydą. Sklepienie kolebkowe, budowla pod względem stylu należy do grupy kościołów reprezentujących renesans Lubelski. Przy kościele znajduje się zakrystia wkomponowana w budynek mieszkalny. Ostateczną sytuację zarządzanego przez Bractwo św. Łazarza kompleksu unormował akt prawny nadany przez króla Jana Kazimierza w 1655 roku.
Początek wieku XVII przynosi znaczne zmiany. Na mocy nowego dekretu reformacyjnego
z 1721 r. Bractwo popada w zależność od kolegiaty św. Michała. W 15 lat po tym biskup krakowski Jan Lipski oddaje kościół wraz ze szpitalem sprowadzonym z Francji Siostrom Miłosierdzia, zwanych Szarytkami. Siostry Szarytki dokonują remontu w 1756 r. zmieniając całkowicie dotychczasowy wystrój architektoniczny kościoła i szpitala z dwoma kondygnacjami. Pod koniec wieku kłopoty finansowe nękają Zgromadzenie. Efektem tego jest przejęcie go w 1815r. pod nadzór Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych, co oznacza jednocześnie dalsze popadanie w całkowita ruinę. Nawet darowizna królewska wsi Świdnik z 1825 roku nie ratuje kościoła i szpitala.
Po niemal stuletnim użytkowaniu Szarytki porzucają kompleks budynków, przenosząc się na ul. Staszica i przekazując go w ręce właściciela Dąbrowicy, Stanisława Lingenau. Ten zmienia poraz kolejny całość zabudowań, robiąc z kościoła magazyn, a przez dobudowanie trzeciej kondugnacji przemienia całość w wielką kamienicę, która jest wynajmowana. Prze 88 lat kompleks dawnego kościoła św. Wojciecha i szpitala św. Łazarza jest ustawicznie dewastowany.
Dopiero w roku 1923 znajduje nowych właścicieli – Misjonarzy Kresowych św. Franciszka, zwanych też Braćmi Kresowymi, którzy odremontowali Kościół i budynki poklasztorne zakładając tu najpierw szkołę rzemieślniczą. Już w trzy lata później biskup lubelski Marian Fulman konsekrował odbudowany kościół św. Wojciecha, choć prace wykończeniowe trwały jeszcze do 1930 roku. Wtedy przywrócono pierwotny wygląd całemu kompleksowi zabudowań. Dawne wyposażenie świątyni uległo dewastacji w XIX w. Jedynym elementem dawnego wyposażenia pozostał tylko obraz patrona - św. Wojciecha. W tym też czasie Misjonarze Kresowi otworzyli w odnowionym gmachu szkołę muzyczno – organistowską im. Chopina.
W rok 1938 cały kompleks przechodzi pod opiekę Sióstr Kanoniczek, prowadzących tu internat i bursę. Podczas II Wojny Światowej gmach nie uległ większym zniszczeniom. Bardziej niszczyła go wilgoć, która pożerała już od stuleci rozpadające się mury. Mimo to w roku 1954 przeniesiono do tutejszego kościoła 3 ołtarze z Kaplicy Zamkowej Św. Trójcy. Są to najstarsze zabytki snycerstwa późnorenesansowego na Lubelszczyźnie, tzw. Renesansu Lubelskiego, powstałe w latach 1596-1603. Ołtarz główny, przedstawiający scenę Ukoronowania Matki bożej namalowany został przez Stanisława Janowieckiego w 1611 roku. Ołtarze boczne przedstawiające ukrzyżowanie Pana Jezusa i św. Antoniego są starsze i pochodzą z II poł. XVI wieku.
Od roku 1962 kościół zamieniono na rektoralny a w roku 1976 utworzono przy nim Dom Rekolekcyjny. Oznaczało to jednocześnie czas przystosowania dawnych budynków do obecnych potrzeb. Remont wnętrza trwał do 1981 roku. W gmachu dawnego szpitala św. Łazarza mieściły się poza tym różne instytucje świeckie (przedszkole państwowe od strony Zamku od 1946 roku) oraz kościelne (Muzeum Diecezjalne ze swoją pracownią na drugim piętrze oraz sale katechetyczne i Referat Duszpasterski ds. Rodzin). Pracę w Domu podjęły siostry ze Zgromadzenia Córek św. Franciszka Serafickiego.
W lata 1989-1994 przeprowadzono remont generalny całości rozpadającego się kompleksu zabudowań, starając się przywrócić pierwotny wygląd. Prace były prowadzone pod nadzorem i pomocą Wojewódzkiego I Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie. Trwają one w zasadzie po dzień dzisiejszy. Uregulowano również moc prawną kompleksu, którego jedynym właścicielem jest Kuria Metropolitarna w Lublinie. Odtąd w Kościele św. Wojciecha i dawnym szpitalu św. Łazarza funkcjonuje Diecezjalny Dom Rekolekcyjny w Lublinie.
Kościół i Dom dzisiaj...

Aktualnie w k-le św. Wojciecha BM Msza św sprawowana jest codziennie o godz. 7.00, natomiast w niedzielę o godz. 9.00.
Przy kościele działa Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny oferujący 75 miejsc noclegowych. Z gościnności Domu korzystają grupy rekolekcyjne jak również coraz częściej zatrzymują się u nas grupy wycieczkowe i turyści indywidualni. Ponadto w Domu Rekolekcyjnym działa Archidiecezjalne Duszpasterstwo Rodzin. Od 2008r swoja siedzibę ma odział Europejskiej Fundacji Honorowego Dawcy Krwi „Krewniacy”.